در سال های اخیر پژوهش های معلمان و حتی دانش آموزی مثل تجارب برتر تربیتی از اهمیت خاصی به خود گرفته اند و معمولا قریب به اتفاق قشر فرهنگی از آنها استقبال می کنند. حتی اولیا نیز نقش پر رنگی در این رابطه به خود گرفته اند.
اهمیت تجارب برتر تربیتی در نظام آموزشی
همانطور که مطلع هستیم ، نزدیک به یک سوم جمعیت کشور ایران را دانش آموزان، معلمان و مدیران و کارکنان ستادی و غیر ستادی آموزش و پرورش تشکیل می دهند. چنین جمعیتی به عنوان نیروی انسانی فعال می تواند در جهت رشد و توسعه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی تاثیر گذار باشد.
برای رسیدن به هدف های متعالی در سند تحول بنیادین ، نیاز است که فرهنگ پژوهش، در بین جوانان و دانشجویان آینده ساز جامعه و چگونگی به کارگیری دانش های پژوهش محور و فناوری های نوین، نهادینه شود. تحقیق را می توان در کنار آموزش یکی از اهداف بسیار مهم آموزش و پرورش دانست که باید مورد توجه قرار گیرد.
مدارس و معلمان در این میان دارای وظیفه بسیار مهم و حساسی هستند، زیرا می توانند علاوه بر فعالیت های تحقیقاتی روح و انگیزه تحقیق و روش های درست پژوهش را در ابتدا در دانش آموزان و سپس در جامعه توزیع نمایند.
برنامه سالانه چه کمکی به برنامه ریزی آموزشی می کند ؟
آمار موجود نشان می دهد که در کشور ما به ازای هر یک میلیون نفر ۳۴۸ محقق داریم و از نظر سهم تحقیقات از تولید ناخاص ملی ۳۱/۰ درصد به امر تحقیق اختصاص یافته است. مخصوصا معلمان عزیز که در رابطه با برنامه سالانه سنگ تمام گذاشته اند .در حالی که در کشورهای پیشرفته ۳ هزار نفر به ازای هر یک میلیون نفر محقق به چشم می خورد و قریب به ۴ درصد از تولید ناخالص ملی برای تحقیقات منظور شده است. لذا برای رشد و گسترش فعالیت های پژوهشی در کشور به توجه به مراتب بیش از آنچه تا کنون انجام شده است، نیاز است. زیرا پژوهش و برنامه سالانه در هر کشوری زیربنای توسعه به شمار می رود و هر کشور خواهان پیشرفت باید در رئوس برنامه های خود به پژوهش و تحقیق اهمیت ویژه ای قائل شود.
برنامه سالانه مثل تجارب برتر تربیتی حلقه ی اتصال و انتقال آموخته های کلاس و مدرسه به فضای خارج و به عرصه زندگی است و کاربست علوم و فنون به حساب می آید. زیرا دانش آموزان آنچه را آموخته اند، درعمل در تجارب برتر تربیتی می آزمایند، کاربرد آن را درک می کنند و به آن علاقه مند می شوند . بعلاوه بخشی از اهداف پرورشی، که در مدرسه تحقق نیافته است، در فعالیت های تکمیل تحقیق مورد توجه قرار می گیرد.
برنامه ریزی پژوهشی در معلمان و دانش آموزان
معلمان برای ارائه تحقیق مورد نظر، به علایق و توانایی های دانش آموزان توجه کنند و از این طریق، زمینه ی مشارکت آنان را در طرح هایی مثل تجارب برتر تربیتی فراهم آورند و برای کاربردی کردن مفاهیم ذهنی و نظری تلاش کنند. تجارب برتر تربیتی از جمله کارهایی است که اگر دانش آموز آن را با رغبت و علاقه و بدون تحمیل و اجبار و شیوه های مکانیکی انجام دهد و تحقیق نیز با توانایی های فردی اش تناسب داشته باشد، سبب افزایش مهارت های بنیادی او در زندگی فردی و اجتماعی می شود و استعدادهای بالقوه اش را شکوفا می سازد.
پیوند مفاهیم مورد نظر معلمان در هر درس با واقعیت های بیرونی و نیازهای فردی دانش آموزان، از طریق انجام دادن پژوهش حاصل می شود و یکی از مؤثرترین راه های تحقق اهداف یادگیری مطلوب و اثر بخش طراحی آموزشی در دوره های متفاوت تحصیلی است.
اهمیت شرکت در برنامه های ابلاغی تجارب برتر تربیتی
طراحی آموزشی و وجود جشنواره ها و مسابقات علمی پژوهشی در مقاطع تحصیلی مانند تجارب برتر تربیتی در دوره ابتدایی، جشنواره نوجوان خوارزمی در دوره متوسطه اول و جشنواره جوان خوارزمی در دوره متوسطه دوم از جشنواره هایی هستند که از طرف وزارت آموزش و پرورش در مدارس اجرا می گردند. همچنین انتخاب دانش آموز پژوهشگر برتر در دوره متوسطه نیز صورت می پذیرد. برررسی اجمالی به آمار پژوهش هایی که که از مدارس به ادارات یا پژوهشسراهای دانش آموزی ارسال می گردد نشان دهده این امر است که بسیاری از مدارس یا اصلا حضور ندارند و یا به صورت کارهای ضعیف ارسال می نمایند. پژوهش امری زمان بر و هزینه بر است. نیاز به معلمانی با تخصصی در زمینه های برنامه سالانه و طراحی آموزشی دارد که متاسفانه در بدنه آموزش و پرورش یا بسیار نادرند یا بهایی به آنها گزارده نمی شود. ( برای معلم حرکت در مسیر برنامه سالانه و طراحی آموزشی بسیار مفیدتر می باشد).
برنامه سالانه و طراحی آموزشی
توسعه پایدار و همه جانبه در هر کشوری به نحو قابل توجهی در گرو گسترش کمی وکیفی فعالیت‌های پژوهشی آن کشور مثل برنامه سالانه و طراحی آموزشی است. اگر نگاهی دراز مدت به امر پژوهش داشته باشیم، شاید مهمتر از انجام پژوهش در زمینه‌های گوناگون، گسترش رویکرد پژوهش‌مدار در آموزش مقاطع مختلف تحصیلی باشد. دانش آموزان محقق در تجارب برتر تربیتی امروز پژوهشگران فردا هستند که با تلاش خود می‌توانند به گسترش مرزهای دانش بپردازند. آموزش موثر روش‌های بهینه پژوهش، ضامن موفقیت پژوهش‌های آینده خواهد بود. بدیهی است که گسترش پژوهش مثل تجارب برتر تربیتی در دوره ابتدایی درگرو تعامل سازنده همه بخش‌های آموزشی و پژوهشی کشور است و هیچ یک از سازمان‌ها به تنهایی نمی‌توانند به بهبود وضع پژوهش در کشور کمک کنند. بنابراین، پیشرفت در این زمینه نیازمند عزمی ملی در این باره و توجه به جایگاه پژوهش در زمینه‌های تجارب برتر تربیتی است.
عوامل موثر بر بهبود برنامه ریزی سالانه
عوامل موثر بر کیفیت مدارس در ارتباط با تدوین برنامه سالانه و طراحی آموزشی و شرکت در جشنوراه هایی مثل تجارب برتر تربیتی از دیدگاه متخصصان تعلیم و تربیت عبارتند از:
- عوامل محیطی
- ویژگی های معلم
- امکانات و تجهیزات
- مدیر مدرسه
- ویژگی های دانش آموز
- روابط انسانی
- خانواده
- اهداف آموزشی و محتوای تدریس
- منابع
- امکانات مدارس
- شرایط تدریس
طراحی طراحی آموزشی در مدارس کشور
همه ی کشور های موفق در دنیا وامدار تلاش سیستم آموزش و پرورش خود در ارتباط با تدوین برنامه سالانه و طراحی آموزشی و شرکت در جشنوراه هایی مثل تجارب برتر تربیتی هستند. تحول پایدار جامعه در گرو تحول نظام تعلیم و تربیت آن است. تعلیم و تربیت واقعی در تعامل معلم و متعلم رخ می دهد؛ و به همین دلیل می توان گفت محور اصلی تحول و توسعه ی نظام تعلیم و تربیت، بهبود کیفیت تدریس، آموزش در ارتباط با تدوین برنامه سالانه و طراحی آموزشی و شرکت در جشنوراه هایی مثل تجارب برتر تربیتی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می باشد..کیفیت در حوزه ی تدریس به درجه ی انطباق و سازگاری هر یک از شاخص ها و ویژگی های اصلی کیفیت تدریس با استانداردها و خصوصیات مطلوب و متعالی که در نظریه های گوناگون به آن اشاره شده است، تعریف می شود.
اهمیت برنامه ریزی مدیران در برنامه سالانه و طراحی آموزشی
در رابطه با طراحی آموزشی نیز باید گفت : گسترش و تعمیق فرهنگ پژوهش و ارزشیابی، خلاقیت و نوآوری، نظریه پردازی و مستندسازی تجربیات علمی_تربیتی بومی در ارتباط با تدوین برنامه سالانه و طراحی آموزشی و شرکت در جشنوراه هایی مثل تجارب برتر تربیتی در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی از اهداف کلان می باشند. آموزش، محور توسعه و مدار تحول در جامعه و ابزاری مهم برای رسیدن به پیشرفت اجتماعی و اقتصادی کشورها است. رشد روزافزون جمعیت و تقاضای فزاینده برای آموزش و ارتقای کیفیت و کارایی آن از یک سو و محدودیت شدید منابع مالی دولتی و مسیر نزولی سهم آموزش و پرورش از درآمد ملی از سوی دیگر، منجر به عدم تعادل میان ظرفیت امکاناتی آموزش و پرورش در مقابل انتظارات متعدد و متنوع جامعه شده است و بر طبق نظریات اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد و سرمایه انسانی، ضرورت واگذاری ارائه خدمات در این حوزه به بخش خصوصی را موجب می گردد.
مدارس بعنوان پایدارترین شکل نهاد آموزش و پرورش در ارتباط با تدوین برنامه سالانه و طراحی آموزشی و شرکت در جشنوراه هایی مثل تجارب برتر تربیتی همواره در معرض پرسش هایی در قبال کیفیت خود بوده اند. از موانع درونی سازمان آموزش و پرورش می توان به ساختار متمرکز و محدودیت اختیار مدیران مدارس اشاره داشت. از موانع بیرونی سازمان نیز می توان به فقر فرهنگی و مشکلات معیشتی مردم اشاره کرد که از موانع تقویت و بهبود عملکرد این مدارس در ارتباط با تدوین برنامه سالانه و طراحی آموزشی و شرکت در جشنوراه هایی مثل تجارب برتر تربیتی به شمار می آید.
ساحت های تدبیر و تعالی مبتنی بر فناوری
آموزش مبتنی بر فناوری به دو ارتباط برخط و نابرخط تقسیم می شود. در ارتباط برخط، مجموعه فرصت هایی است که فراگیران با یکدیگر، با یاددهنده و با مواد دیگری به طور همزمان از طریق رایانه و اینترنت تعامل برقرار می کنند. در ارتباط نابرخط این تعامل در زمان های متفاوت است. کلاس های مبتنی بر فناوری، فراگیر را در ارتباط با تدوین برنامه سالانه و طراحی آموزشی و شرکت در جشنوراه هایی مثل تجارب برتر تربیتی قادر می سازد تا یادگیری در زمان و مکان خاص، یادگیری در ” زمان مناسب” فراهم شود.
استفاده از امکاناتی که فناوری در اختیار آموزش قرار می دهد می توان برای تولید محتوای درسی روش تحقیق و شیوه های پژوهش برای دانش آموزان در ارتباط با تدوین برنامه سالانه و طراحی آموزشی و شرکت در جشنوراه هایی مثل تجارب برتر تربیتی استفاده نمود. بنابراین دامش آموزان می توانند مانند دروس دیگر نیازهای علمی پژوهشی خود را از طریق دستیابی به این منابع درسی معتبر برطرف نمایند.
نهادینه کردن برنامه سالانه و طراحی آموزشی
شناسایی عواملی که در را توسعه و نهادینه کردن برنامه سالانه و طراحی آموزشی و شرکت در جشنوراه هایی مثل تجارب برتر تربیتی مانع ایجاد می نمایند یک امر ضروری به نظر می رسد آنچه در سیاست پژوهشی و تحقیقاتی کشور نسبت به آن غفلت شده است سهم بودجه پژوهشی کشور است. بدیهی است با این سهم ناچیز پژوهش از اعتبارات کشور این امر به خوبی محقق نخواهد یافت. آنجا که سخن از تجهیز مدارس به کتابخانه و رایانه می رود و به عوامل انگیزشی و تشویقی جهت ترغیب مدیران و معلمان و دانش آموزان به تحقیق و پژوهش اشاره می شود نیاز به تخصیص اعتبارات مناسب بیشتر احساس می شود.
برنامه ریزی مناسب جهت ارتقای سطح تحصیلات معلمان به ویژه آشناسازی عملی و نظری آنها با اصول و روش های تحقیق و پژوهش، تخصیص اعتبارات مناسب جهت انجام فعالیت های تحقیقاتی، ایجاد زمینه همکاری دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی با محققان و معلمان آموزش و پرورش و استفاده از نیروهای متخصص خارج از بدنه آموزش و پرورش ( در بخش خصوصی) در این راستا می تواند در جهت نهادینه شدن و فرهنگ تحقیق و پژوهش پیرامون برنامه سالانه و طراحی آموزشی و شرکت در جشنوراه هایی مثل تجارب برتر تربیتی در جامعه گامی بلند باشد.
منبع : بانک فایل پژوهشی معلمان
