اقتصادی که قرار بود سقوط کند؛ آیا «تاب‌آوری» شگفت‌انگیز جهان در ۲۰۲۶ به پایان می‌رسد
سال‌هاست که پیش‌بینی‌های بدبینانه درباره اقتصاد جهان، یکی پس از دیگری، محقق نشده‌اند. این «تاب‌آوری» شگفت‌انگیز، کارشناسان را گیج کرده است:
در همه‌گیری کووید-۱۹: زمانی که همگان انتظار یک رکود طولانی‌مدت را داشتند، اقتصاد جهانی با بازگشتی سریع و البته «تورم‌زا» همگان را غافلگیر کرد.
پس از افزایش نرخ بهره: هنگامی که بانک‌های مرکزی برای کنترل تورم، نرخ‌های بهره را به شدت افزایش دادند، پیش‌بینی قطعی وقوع یک رکود بزرگ، باز هم محقق نشد.
پس از تعرفه‌های ترامپ: زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، تعرفه‌های موسوم به «روز آزادی» را معرفی کرد، نگرانی از جنگ تجاری و بحران عمیق، بازارها را دچار ریزش کرد. اما تأثیر تعرفه‌ها به مرور کاهش یافت و بازارهای سهام، رالی صعودی چشمگیر خود را آغاز کردند.
اکنون (در اواخر ۲۰۲۵)، اقتصاد آمریکا با نرخی پایین‌تر از گذشته، اما همچنان با فاصله‌ی زیاد از رکود، رشد می‌کند. در سطح جهان نیز، رشد اقتصادی اگرچه کند شده، اما متوقف نشده است.
سوال اصلی: آیا این تاب‌آوری در ۲۰۲۶ ادامه خواهد داشت
بر اساس گزارشی از «اکونومیست»، خطرات بسیار جدی برای رشد جهانی در سال آینده وجود دارد. اگرچه تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد که شاید این خطرات منجر به «سقوط» کامل نشوند، اما تبعات آن‌ها می‌تواند مشکلات عظیمی را در مسیر اقتصاد جهان قرار دهد.
در ادامه به مهم‌ترین این خطرات می‌پردازیم
۱. جنگ تعرفه‌ای که هنوز تمام نشده است
جنگ تجاری دونالد ترامپ هنوز به پایان نرسیده است. اگرچه در اوج تهدیدها، پیش‌بینی تعرفه‌های ۲۸ درصدی وجود داشت، اما در حال حاضر این نرخ در سطح ۱۰.۵ درصد باقی مانده است.
بدترین تعرفه‌ها علیه چین (تنها کشوری که اقدام تلافی‌جویانه کرد) نیز فعلاً متوقف شده است. این توقف، بیش از آنکه نشانه‌ی صلح باشد، احتمالاً به دلیل تمایل ترامپ برای جلوگیری از افت بیشتر بازارهای آمریکا و تلاش چین برای برگزاری اجلاس آتی با «شی جین‌پینگ» است. اگرچه دیوان عالی آمریکا ممکن است اختیارات ترامپ را محدود کند، اما دولت او مصمم است از هر ابزار قانونی دیگری برای نگه داشتن تعرفه‌ها استفاده کند.
۲. کابوس فدرال رزرو: نبرد با تورم یا نبرد با ترامپ؟
خطر تعرفه‌ها، مستقیماً بر سیاست پولی فدرال رزرو (بانک مرکزی آمریکا) تأثیر می‌گذارد.
خطر تورمی: این احتمال وجود دارد که تعرفه‌ها تا بهار ۲۰۲۶، نرخ تورم بنیادین آمریکا را حدود ۱ واحد درصد افزایش دهند. این موضوع ممکن است فدرال رزرو را مجبور کند تا برخلاف انتظارات بازار، نرخ بهره را کاهش ندهد و برای کنترل قیمت‌ها، به رشد کمتر بازار کار راضی شود.
خطر سیاسی: خطر بزرگتر این است که ترامپ در سال ۲۰۲۶، فدرال رزرو را به‌طور کامل تحت کنترل خود درآورد. ریاست «جروم پاول» بر فدرال رزرو در ماه می ۲۰۲۶ به پایان می‌رسد. اگر ترامپ به جای یک تکنوکرات (مانند کریس والر)، فردی «حزبی» را برای ریاست انتخاب کند، اعتبار این بانک در مبارزه با تورم زیر سوال خواهد رفت.
در این میان، این احتمال وجود دارد که پاول (که دوره عضویتش در هیئت مدیره تا ۲۰۲۸ تمام نمی‌شود) برای حفظ استقلال بانک، در سمت خود باقی بماند. این سناریو، به همراه تلاش‌های ترامپ برای اخراج سایر اعضای هیئت مدیره (مانند لیزا کوک)، می‌تواند فدرال رزرو را وارد یک بحران سیاسی داخلی بی‌سابقه کند.
۳. بحران بدهی: بمب ساعتی در پاریس و واشنگتن
وضعیت بودجه دولت‌ها، خطر بزرگ بعدی است. اگرچه کسری بودجه به تاب‌آوری جهان پس از همه‌گیری کمک کرد، اما باعث شد بدهی عمومی اقتصادهای پیشرفته به بالاترین سطح پس از جنگ‌های ناپلئون برسد.
فرانسه: با بحران بودجه روبه‌روست و در دو سال گذشته پنج نخست‌وزیر عوض کرده است.
بریتانیا: در مسیر دریافت بالاترین سطح مالیات از دهه ۱۹۵۰ قرار دارد.
آمریکا: کسری بودجه آمریکا در سال ۲۰۲۶ احتمالاً به ۶ درصد تولید ناخالص داخلی خواهد رسید.
این کسری بودجه، دولت‌ها را به بانک‌های مرکزی وابسته می‌کند تا نرخ بهره را پایین نگه دارند؛ امری که استقلال سیاست پولی را نابود می‌کند.
۴. زمین‌لرزه در بازار اوراق قرضه
ترکیب «سیاست مالی بی‌پروا» (بدهی بالا) و «سیاست پولی آسیب‌دیده» (کنترل بانک مرکزی توسط دولت‌ها) می‌تواند منجر به بحران در بازار اوراق قرضه شود؛ درست مانند وضعیتی که انگلستان در سال ۲۰۲۲ تجربه کرد. فروش شدید اوراق قرضه در یک اقتصاد بزرگ مانند فرانسه یا ژاپن، شرایط مالی جهانی را تحت فشار قرار می‌دهد؛ اما سقوط بازار اوراق قرضه در آمریکا، یک زمین‌لرزه شدید خواهد بود.
۵. ترکیدن حباب هوش مصنوعی
آخرین خطر جدی، از دست رفتن اطمینان نسبت به بازارهای سهام است. یکی از دلایل اصلی تاب‌آوری اقتصاد جهان در سال ۲۰۲۵، رونق شگفت‌انگیز هوش مصنوعی (AI) بود که به بازارهای سهام قدرت بخشید.
اکنون، بانک‌هایی مانند گلدمن ساکس و مورگان استنلی هشدار می‌ده دهند که ارزش‌گذاری بازارها بیش از حد خوش‌بینانه است و احتمالاً با اصلاح (ریزش) ۱۰ تا ۲۰ درصدی مواجه خواهیم شد.
قدرت چشمگیر بازارهای سهام (ناشی از AI) باعث شده بود آمریکایی‌ها «حس ثروتمندتر شدن» پیدا کنند. اگر این رونق تضعیف شود، عکس این اتفاق رخ خواهد داد. شاید این اتفاق به تنهایی منجر به رکود نشود، اما با در نظر گرفتن تعرفه‌ها، بدهی‌های هنگفت و کاهش رشد، دلیل زیادی برای جشن گرفتن در اقتصاد جهان باقی نمی‌ماند.
