فهرست محتوا
طبق قوانین موجود در کشور یکی از مراحل انحصار وراثت، پرداخت مالیات بر ارث است که ورثه مکلف به پرداخت آن در طی انجام فرآیند انحصار وراثت هستند.
هرچند ورثه می‌توانند برای انجام دادن فرآیند انحصار وراثت از حضور یک وکیل مجرب در این زمینه استفاده کنند ولی، طی کردن مراحل آن بدون استفاده از وکیل انحصار وراثت نیز امکان‌پذیر است. اما باید بدانید که قبل از هرچیز لازم است ورثه ضمن آگاهی یافتن از شرایط انحصار وراثت و نحوه انجام آن، درباره مراحل مختلف این روند نیز اطلاعات کامل داشته باشند.
یکی از مهمترین مراحلی که در جریان انحصار وراثت با آن برخورد می‌کنید، مرحله پرداخت مالیات بر ارث است.
از این‌رو در این مطلب سعی شده تا هر آنچه درباره قانون مالیات بر ارث و پرداخت آن لازم دارید، در اختیارتان گذاشته شود.
مالیات بر ارث چیست؟
مالیات بر ارث از جمله مالیات‌های مستقیم است که به دارایی‌های به‌جا مانده از شخص متوفی تعلق می‌گیرد و ورثه در جریان روند انحصار وراثت و انتقال دارایی‌ها، ملزم به پرداخت آن هستند.
براساس قانون، ورثه تا ۶ماه پس‌از فوت متوفی فرصت دارند تا نسبت به دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام و مالیات بر ارث مشخص شده را پرداخت کنند.
برای این کار ورثه می‌توانند با مراجعه به شورای حل اختلاف محل سکونت متوفی، درخواست صدور حکم تعیین سهم‌الارث کنند تا ضمن مشخص شدن ارثیه هر فرد، نرخ مالیات مربوط به هر وارث نیز مشخص شود.
پس از آن لازم است تا با مراجعه به سازمان امور مالیاتی، نسبت به ارائه لیست اموال و بدهی‌های به‌جا مانده، وراث حین فوت، هزینه‌های کفن و دفن و اسناد مربوط به آنها در قالب اظهارنامه مالیات بر ارث اقدام و درخواست صدور گواهی مالیات بر ارث کنند.
تا قبل از سال ۹۵ دریافت گواهی انحصار وراثت منوط به پرداخت مالیات بر ارث بود اما براساس قوانین جدید، ورثه می‌توانند مالیات مربوطه را در هنگام نقل و انتقال اموال، پرداخت کنند.
به این‌معنی که اموال متوفی گروه‌بندی شده و نرخ مالیات متناسب با هر گروه، متفاوت خواهد بود.
مالیات بر ارث چقدر است؟
همانطور که گفته شد، نرخ مالیات بر‌ارث بسته به گروه داراریی‌های متوفی و نسبت وارث با متوفی، متفاوت است.
بر این اساس، آگاهی از گروه‌بندی مالیاتی دارایی‌ها و طبقات ارث در قانون مالیاتی کشور ضروری است.
گروه‌بندی دارایی‌های متوفی
به طور کلی تمامی اموال منقول و غیرمنقول به‌جا مانده از متوفی در ۶ گروه تقسیم بندی می‌شود.
۱- املاک: شامل مواردی از قبیل منزل مسکونی، ملک تجاری و مغازه و زمین است.
۲- وسایل نقلیه: شامل ماشین و موتور بوده و نرخ مالیاتی آن به‌میزان ۲درصد از کل ارزش برآورده شده برای وسیله نقلیه محاسبه می‌شود.
۳- سپرده بانکی، اوراق مشارکت و سود سهام: تمامی سپرده های بانکی به‌جا مانده از متوفی و همچنین اوراق مشارکت و سود حاصل از سهام.
۴- سهام، سهم الشرکه و حق تقدم خارج از بورس
۵- سهام، سهم الشرکه و حق تقدم داخل بورس
۶- سایر اموال و دارایی‌ها
طبقات ارث در قانون
متناسب با نسبت متوفی با هرکدام از ورثه، طبقات ارث به ۳ گروه تقسیم می شود.
۱- طبقه اول: شامل پدر، مادر، همسر، فرزند و نوه می‌شود.
۲- طبقه دوم: شامل پدربزرگ و اولیای او، مادربزرگ و اولیای او، خواهر، برادر، خواهرزاده و برادرزاده است.
۳- طبقه سوم:عمو، عمه، خاله، دایی و فرزندان آنها طبقه سوم ارثی هستند.
* توجه داشته باشید که نرخ مالیات بر ارث از طبقه اول به سوم افزایش می‌یابد. یعنی اینکه مالیات بر ارث طبقه دوم ۲ برابر و مالیات بر‌ارث طبقه سوم، ۴ برابر طبقه اول است.
با استناد به موارد ذکر شده می‌توان گفت نحوه محاسبه مالیات بر ارث چگونه است.
برای مثال مالیات بر ارث ملک برای ورثه طبقه اول ۷.۵ درصد و برای طبقه دوم و سوم به ترتیب ۱۵ و ۳۰ درصد ارزش کلی ملک محاسبه می‌شود.
همچنین مالیات بر ارث خودرو از طبقه اول تا سوم به ترتیب ۲، ۴ و ۸ درصد ارزش کلی وسیله نقلیه به‌جا مانده است.
هرچند امکان این وجود دارد که به‌وسیله نرم افزار محاسبه مالیات بر ارث که توسط شرکت‌های حقوقی و یا حسابداری ارائه می‌شود نرخ مالیات بر ارث را محاسبه کنید اما بدون شک مشورت گرفتن از یک وکیل کارآمد و یا مشاور مالیاتی خبره می‌تواند روش مطمئن‌تری بوده و شاید بتوان با استفاده از یک تبصره، کاهش مالیات بر ارث را رقم زد.
موارد معافیت از مالیات بر ارث
اگرچه دارایی‌های منقول و غیرمنقول متوفی مشمول پرداخت مالیات بر ارث می‌شوند اما مواردی از قبیل حقوق بازنشستگی و وظیفه، پس‌انداز خدمت، وجوه حاصل از خسارت اخراج، مزایای پایان خدمت، مرخصی استحقاقی استفاده نشده، بازخرید خدمت، دریافتی‌های بیمه های تأمین اجتماعی و تمامی بیمه‌های عمر و زندگی، دیه و خسارت فوت جزو موارد معافیت از مالیات بر ارث محسوب می‌شوند.
مدارک لازم برای دریافت گواهی مالیات بر ارث
برای دریافت گواهی مالیات بر ارث مدارک زیر لازم است:
- اظهارنامه مالیات بر ارث که توسط وراث تکمیل شده
- تقاضای کتبی جهت اخذ فرم ۱۸
- کپی مدارک شناسایی وراث و متوفی (شناسنامه و کارت ملی)
- کپی گواهی انحصار وراثت
- کپی گواهی فوت متوفی
- در صورتی که شخص متقاضی دریافت گواهی مالیات بر ارث از وراث نباشد، لازم است تا وکالتنامه قیم‌نامه و کارت ولی خود را ارائه دهد.
- سند ملکی، اجاره‌نامه، قبض آب، برق یا گاز به نام متوفی جهت احراز محل سکونت متوفی
- مدارک مربوط به اموالی که در اظهارنامه لیست شده اند از قبیل کپی سند مالکیت خانه، مغازه، اتومبیل، تلفن همراه و ثابت
- کپی سند ازدواج متوفی
مراحل دریافت گواهی مالیات بر ارث
برای دریافت گواهی مالیات بر ارث، طی کردن این مراحل الزامی است:
- تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث توسط وراث
- صدور دستور توسط رئیس گروه مالیاتی و ثبت در دفتر توسط دبیرخانه
- صدور فرم ۱۸
- ارسال اظهارنامه به دفتر مرکزی ارث واقع در تهران توسط اداره امور مالیاتی
- تسلیم حصر وراثت و تقاضای صدور فرم ۱۹ توسط وراث
- صدور دستور توسط رئیس گروه مالیاتی و ثبت در دفتر دبیرخانه
- تنظیم گزارش ارزیابی ماترک متوفی توسط کارشناس ارشد مالیاتی
- تائید گزارش ارزیابی کارشناس ارشد مالیاتی توسط رئیس گروه مالیاتی
- وصول مالیات (در صورتی‌که وراث مشمول مالیات بر ارث باشند)
- صدور گواهی فرم ۱۹ مالیات بر ارث و تحویل آن به مؤدی
عواقب فرار از مالیات بر ارث
یکی از مواردی که بسیاری از ورثه از آن اطلاع ندارند، عواقب مربوط به فرار از مالیات بر ارث است.
اگر ورثه خواسته یا ناخواسته در بازه زمانی تا ۶ ماه پس از فوت متوفی نسبت به دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام نکرده و مالیات بر ارث را پرداخت نکنند، مشمول جریمه دیرکرد پرداخت مالیات بر ارث می‌شوند.
همچنین اگر اموال منقول یا غیرمنقولی از متوفی در لیست اظهارنامه مالیاتی ذکر نشده باشد، در صورت مشخص شدن وجود دارایی مذکور برای اداره دارایی، وراث موظف به پرداخت جریمه ای معادل ۵ درصد از ارزش واقعی آن مال می‌شوند.
به همین منظور لازم است تا ورثه به طور دقیق و شفاف و البته در مهلت قانونی نسبت به ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث اقدام کرده تا مشمول جریمه دیرکرد نشوند.
*البته ذکر این نکته ضروری است که اموالی که قبل از فوت متوفی به ورثه منتقل شده باشد، مشمول مالیات بر ارث نمی‌شوند.
تقسیط مالیات بر ارث
بر اساس ماده ۱ قانون اصلاح مالیات بر ارث، وزارت دارایی می‌تواند در صورت عدم قدرت وارث یا ورثه به پرداخت تمام یا قسمتی از مالیات بر ارث به طور نقد یا به اقساط هر یک از اموال غیرمنقول مندرج در
اظهارنامه وراث را که به مصلحت تشخیص دهد، به جای مالیات بر ارث به قیمت مذکور در اظهارنامه قبول کند.