فهرست محتوا
سرنوشت مبهم سرمایه‌های بورسی: کدام بازارها مقصد نهایی پول‌های فراری شدند
بازار سرمایه ایران روزهای سختی را پشت سر می‌گذارد. پس از تنش‌های اخیر و بازگشایی با صف‌های فروش سنگین، حدود ۲۳ هزار میلیارد تومان سرمایه حقیقی از بورس خارج شده است. اما این پول‌ها به کجا رفته‌اند و چرا سرمایه‌گذاران دیگر به بورس اعتماد ندارند؟
مقصد پول‌های فراری: از بانک تا طلا و ارز
فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه، معتقد است این حجم عظیم نقدینگی عمدتاً به سمت سپرده‌های بانکی و بازارهای طلا و ارز سرازیر شده است. به نظر سرمایه‌گذاران، این بازارها “امن‌تر” هستند، زیرا از دخالت‌های دستوری و توقف‌های ناگهانی معاملات در امان‌اند.
بورس در وضعیت شکننده: بسته‌های حمایتی بی‌اثر
با وجود اعلام بسته حمایتی ۱۲۰ هزار میلیارد تومانی از سوی سازمان بورس و تزریق ۶۰ هزار میلیارد تومان توسط دولت، بازار همچنان در وضعیت شکننده‌ای قرار دارد. گرچه شاخص کل در برخی روزها مثبت می‌شود، اما این رشد بیشتر مربوط به نمادهای بزرگ و تأثیرگذار بر شاخص است. بسیاری از شرکت‌های کوچک و بازار پایه همچنان در صف فروش قرار دارند و این یعنی حمایت‌ها به شکل یکنواخت توزیع نشده‌اند.
آقابزرگی تأکید می‌کند که منابع این بسته حمایتی باید به‌صورت متعادل و منصفانه در کل بازار توزیع شود. او همچنین به وضعیت پیچیده صندوق‌های اهرمی اشاره می‌کند و می‌گوید افزایش دامنه نوسان این صندوق‌ها نیز تاکنون نتوانسته فشار فروش را کاهش دهد. به نظر او، عملکرد ضعیف مدیران این صندوق‌ها به “فضای ترس” در بازار دامن زده است.
بی‌اعتمادی و نگرانی‌های ژئوپلیتیک: ریشه‌های خروج سرمایه
خروج پول حقیقی از بورس، هرچند موج اصلی فروش سنگین تا حدی فروکش کرده، همچنان ادامه دارد. این وضعیت، در کنار نوسانات نرخ ارز و نگرانی‌های ژئوپلیتیک، بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران را تشدید کرده است.
آقابزرگی هشدار می‌دهد که تعطیلی غیرکارشناسی و طولانی‌مدت بورس در دوره اخیر، ریسک جدیدی را به بازار وارد کرده و این بی‌اعتمادی را عمیق‌تر کرده است. او معتقد است مسدود کردن مسیر خروج سرمایه تنها به تشدید بحران می‌انجامد و مسئولان باید به جای اقدامات دستوری، از ابزارهای نوین کنترل ریسک مانند آپشن‌ها و ابزارهای مشتقه برای مدیریت بازار استفاده کنند. در غیر این صورت، خروج سرمایه از کشور به یک روند مخرب برای اقتصاد ملی تبدیل خواهد شد.
نگاهی دیگر: بازارهای جایگزین و چالش‌های آن‌ها
هلن عصمت‌پناه، مدرس دانشگاه و تحلیلگر مالی، نیز تأیید می‌کند که سرمایه‌های خارج‌شده از بورس، ابتدا به سمت بازارهای طلا و ارز متمایل شده‌اند. افزایش تقاضا برای سکه فیزیکی (به ویژه در سایزهای کوچک) و صندوق‌های طلا نشان‌دهنده این تمایل است، چرا که این گزینه‌ها کم‌ریسک‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها محسوب می‌شوند.
با این حال، او اشاره می‌کند که بازارهای طلا و ارز نیز در شرایط بحرانی با ریسک نقدشوندگی مواجه‌اند و نمی‌توانند تمام حجم عظیم نقدینگی خارج‌شده از بورس را جذب کنند. بخش قابل توجهی از سرمایه‌های مردمی نیز به صورت نقدینگی راکد و بدون مقصد مشخص باقی مانده است، زیرا بسیاری از سرمایه‌گذاران در این شرایط ترجیح می‌دهند پول نقد نگهداری کنند و هیچ بازار جایگزینی را کاملاً امن نمی‌دانند.
رکود مسکن و خودرو: چشم‌انداز مبهم
بازارهای مسکن و خودرو نیز به دلیل رکود و نقدشوندگی پایین، جذابیت چندانی برای سرمایه‌های کوتاه‌مدت ندارند. بازار مسکن با رکود مواجه است و بازار خودرو نیز محدودیت‌های نقدشوندگی مشابهی با مسکن دارد.
آینده بورس: امید به بازگشت اعتماد
اگرچه در حال حاضر حجم قابل توجهی از سرمایه‌ها به دلیل بی‌اعتمادی در حالت انتظار باقی مانده‌اند، اما در صورت بهبود فضای ژئوپلیتیک و بازگشت مشروط به ثبات، بازار بورس سهام می‌تواند جذاب‌ترین بازار برای بازگشت سرمایه‌ها باشد. دلیل آن هم این است که بسیاری از سهام در پایین‌ترین سطوح ارزشی خود قرار دارند.
نقش حیاتی دولت در این میان، بازگرداندن اعتماد سرمایه‌گذاران از طریق اقداماتی مانند تزریق نقدینگی توسط بازارگردان‌ها، شفاف‌سازی سیاست‌های اقتصادی و اصلاح ساختار بازار سرمایه است. اما این تحلیلگر هشدار می‌دهد که سیاست‌های حمایتی دیر هنگام و بی‌اعتمادی دیرینه سهامداران، می‌تواند اثر این سیاست‌ها را کمرنگ کند.