بندر شهید رجایی؛ نگین درخشان ترانزیت کالا در خاورمیانه

قلب تپنده تجارت ایران: بندر شهید رجایی چگونه به ابرپایگاه ترانزیت تبدیل شد؟

بندر شهید رجایی که در استان هرمزگان و در جوار شهر بندرعباس واقع شده است، به عنوان بزرگ‌ترین و مجهزترین بندر تجاری جمهوری اسلامی ایران شناخته می‌شود و نقش محوری و انکارناپذیری در فرآیند واردات و صادرات کالاهای اساسی و مورد نیاز کشور ایفا می‌نماید. این بندر به دلیل قرارگیری در موقعیت جغرافیایی ممتاز و همجواری با تنگه استراتژیک هرمز، همچنین به واسطه اتصال کارآمد به شبکه‌های گسترده حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از این رو، هرگونه اختلال یا وقفه‌ای در عملکرد این شریان حیاتی می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای را بر زنجیره تامین کالا در سطح ملی به همراه داشته باشد.

بندر شهید رجایی با دارا بودن بزرگ‌ترین بندر کانتینری کشور و پیشرفته‌ترین ترمینال‌های کانتینری، ظرفیت جابه‌جایی بیش از شش میلیون TEU (واحد شمارش کانتینر بیست فوت) در سال را داراست و هدف‌گذاری بلندمدت آن، ارتقاء این ظرفیت به بیست میلیون TEU تا سال ۲۰۴۰ میلادی می‌باشد. این بندر با ظرفیت سالیانه تخلیه و بارگیری نود میلیون تن انواع کالا و توانایی پذیرش سالانه بالغ بر چهار هزار فروند کشتی در اندازه‌ها و کاربری‌های مختلف از جمله کشتی‌های فله‌بر، کانتینری و نفتکش، بیش از پنجاه و سه درصد از کل عملیات تخلیه و بارگیری کالا در تمامی بنادر کشور را به خود اختصاص داده است که این امر، گواه بر نقش بی‌بدیل آن در تجارت دریایی ایران است.

منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی که در بیست و سه کیلومتری غرب بندرعباس، در شمال جزیره قشم و در حاشیه تنگه هرمز قرار گرفته است، با برقراری روابط تجاری و دریایی با هشتاد بندر مشهور بین‌المللی، به طور تقریبی نیمی از حجم تجارت کل کشور را بر عهده دارد. این بندر با داشتن دو هزار و چهارصد هکتار پس‌کرانه و برنامه‌ریزی برای افزودن دو هزار و هفتصد هکتار دیگر به این فضا، در مجموع با مساحتی بالغ بر پنج هزار و هفتصد هکتار، از ظرفیت تجاری معادل پنج و نیم میلیون TEU برخوردار است.

منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی در قلب کریدور ترانزیتی جنوب به شمال واقع شده است که به عنوان یکی از مهم‌ترین و استراتژیک‌ترین کریدورهای ترانزیتی بین‌المللی در سطح جهان شناخته می‌شود. این کریدور حیاتی، اقیانوس هند و خلیج فارس را از طریق خاک ایران به دریای خزر متصل کرده و سپس از طریق روسیه، مسیر خود را به سوی سن پترزبورگ و شمال اروپا ادامه می‌دهد که این موقعیت، اهمیت ترانزیتی این بندر را دوچندان می‌سازد.

موقعیت جغرافیایی ممتاز، دسترسی آسان به آب‌های آزاد بین‌المللی از طریق خلیج فارس، اتصال به شبکه بین‌المللی راه آهن و جاده ابریشم، بهره‌مندی از تجهیزات و امکانات پیشرفته و مدرن، و نزدیکی به مناطق آزاد تجاری کیش و قشم و سایر بنادر حوزه خلیج فارس، همگی دست به دست هم داده‌اند تا این مجتمع بندری به یک پایگاه راهبردی و منحصربه‌فرد در سطح ملی و منطقه‌ای تبدیل شود.

بندر شهید رجایی به عنوان دروازه اصلی ورود کالاهای اساسی به کشور، سهم قابل توجهی در تامین نیازهای داخلی دارد. در سال‌های اخیر، این بندر شاهد افزایش چشمگیری در حجم واردات کالاهای اساسی بوده است. به عنوان نمونه، در یازده ماهه سال هزار و چهارصد هجری شمسی، بیش از سه میلیون و سیصد و هشتاد و چهار هزار تن انواع کالای اساسی شامل گندم، روغن نباتی، شکر، کود شیمیایی، ذرت، جو، برنج و کنجاله سویا از طریق این بندر وارد کشور شده است که این میزان نسبت به مدت مشابه در سال قبل، رشدی بالغ بر نود و دو درصد را نشان می‌دهد.

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، بندر شهید رجایی به عنوان یکی از مهم‌ترین مبادی ورودی کالاهای اساسی به کشور محسوب می‌شود و دارای زیرساخت‌های گسترده‌ای برای نگهداری و جابه‌جایی این نوع کالاها است. این بندر شامل هجده باب انبار مسقف با مساحتی بالغ بر یکصد و سی هزار متر مربع و ظرفیت نگهداری بیش از سیصد و پنجاه هزار تن، شش پست اسکله اختصاصی برای تخلیه و بارگیری کالاهای اساسی، ظرفیت یکصد هزار تن برای نگهداری انواع کالاهای اساسی فله خشک، نود هزار متر مربع محوطه بارانداز و همچنین سه پایانه تخصصی برای نگهداری فرآورده‌های روغن خوراکی با ظرفیت سیصد و هفتاد هزار تن می‌باشد.

این بندر با ظرفیت جابه‌جایی یکصد میلیون تن کالای فله و هفت و نیم میلیون تن کالای کانتینری، بزرگ‌ترین و پیشرفته‌ترین پایانه‌های کانتینری کشور را در اختیار دارد و حجم وسیعی از عملیات جابه‌جایی کالاهای عمومی به ویژه محصولات فولادی، فله خشک (مانند غلات و سنگ آهن)، فله مایع (مانند روغن‌های خوراکی) و فرآورده‌های نفتی در این بندر صورت می‌گیرد.

با وجود اهمیت و جایگاه ویژه این بندر در اقتصاد کشور، متاسفانه ظهر روز شنبه، ششم اردیبهشت ماه، شاهد وقوع یک انفجار مهیب در محدوده اسکله بندر شهید رجایی بوده‌ایم که جزئیات و علل آن در دست بررسی است. این حادثه ناگوار، نگرانی‌هایی را در خصوص ایمنی و تداوم فعالیت‌های این بندر حیاتی ایجاد کرده است و منتظر اخبار تکمیلی در این زمینه هستیم.